Kakuwanan 8: ESKUWELAHANG BASTOS

Sinulat ko ang sumusunod para sa kolum ko sa magasing MAXIMO. Pangwalong “Kakuwanan” kolum dapat ito, at malamang ay para sa June 2003 issue. Pero hindi na ito nalathala dahil nagsara ang magasin pagkaraan ng April 2003 issue.


KAKUWANAN
Ni Jose F. Lacaba

Eskuwelahang Bastos

NGAYONG pasukan na, baka maungkat na naman ang kontrobersiyal na Basic Education Curriculum—lalong kilala sa bansag na Makabayan Curriculum—na kasalukuyang ipinapatupad ng Department of Education.

Sa bagong kurikulum na ito, nahahati sa limang learning area ang mga dapat pag-aralan nina Totoy at Nene—Filipino, English, Science, Mathematics, at Makabayan. Saklaw ng Makabayan ang araling panlipunan, kasaysayan, teknolohiya, kabutihang-asal, musika, sining, edukasyong pantahanan at pangkabuhayan, edukasyong pangkatawan at pangkalusugan, at iba pang makabagbag-utak na sabjek.

Ewan ko lang kung ano ang ibig sabihin ng “edukasyong pangkatawan.” Katawang panromansa kaya ang tinutukoy dito? Dito kaya itinuturo ang tungkol sa maseselang bahagi ng katawan na kilala rin natin sa mga katawagang talong at tahong, manoy at monay?

Baka hindi, dahil hindi naman umaalma ang mga manang at monsinyor. Kung may pagtutol man sa Makabayan Curriculum, ito’y sa dahilang nabawasan daw ang oras na nakalaan para sa siyensiya.

Ako naman, ang kuwestiyon ko ay ito: kung sa grade school at high school ay kailangan ang Araling Makabayan, sa pagtuntong ng kolehiyo ay kailangan din kaya ang Araling Makamundo?

Sa ibang bansa, sa maniwala kayo’t sa hindi, may ganitong mga paksang seryosong itinuturo at pinag-aaralan.

Sa siyudad ng Amsterdam, sa Netherlands, may bagong-tatag na paaralang ang pangalan ay Hanky Panky School. Ang misyon nito: bigyan ang mga pokpok ng “exclusive sales training” para lumago ang kanilang negosyo.

Sa Netherlands, legal ang prostitusyon. (Legal din ang marijuana, pero ibang usapan iyan.) Nagbabayad ng buwis ang mga pokpok. Higit sa lahat, itinuturing na isang tourist attraction ang red-light district.

Ayon kay Elene Vis, na kilala sa bansag na Five-Star Madam at siyang nagtayo ng Hanky Panky School, kabilang sa kurikulum ng kanyang eskuwelahan ang sumusunod: komunikasyon, presentasyon, paraan ng pananamit, at ang iba’t ibang posisyong ipinapakita sa librong Kama Sutra.

“Puwede nating tawaging sales techniques ang mga ito,” ani Mama-San Elene. “Kailangan mong ibenta ang iyong sarili, at hindi importante kung ang ibinebenta mo’y katawan mo o vacuum cleaner. Pareho lang ang pamamaraan.”

Ang tuwisyon para sa kakaibang kurso ni Elene ay $450—halos P25,000. Pero pagkagradweyt mo, posibleng kumabig ka ng halagang karaniwang kinikita ng mga babae’t lalaking nagtatrabaho sa escort agency na pag-aari rin ni Elene—$6,000 o mahigit sa P300,000 sa isang buwan, para sa 40 oras ng trabaho.

Ilang taon mong bubunuin iyan kung tindera ka lang ng tilapya sa talipapa?

Sa Vietnam naman, sa mala-Boracay na China Beach, balik-eskuwela daw ang ilang pokpok. Ang pinag-aaralan nila? Ingles!—ang napakahalagang paksa na kasalukuyang binibigyan ng karagdagang importansiya sa ating mga paaaralan! Tulad sa Amsterdam, ang layunin ng mga pokpok sa pag-aaral ng Ingles ay para tumaas ang kita.

Sabi ng isang putatsing: “Madalas, mayroon kaming mga kliyenteng dayuhan, pero napapahiya kami dahil hindi namin alam kung ano ang sasabihin para maakit sila.”

Ngayon, ayon sa ulat, nagbabayad sila ng $52 sa isang buwan—halos P3,000—sa titser na nagtuturo sa kanila kung paano sasabihin sa Ingles ang ganitong mga pangungusap: “Isang daang dolyar,” “Akina ang relo mo,” at “Gusto kong maging asawa mo.”

Di tulad sa Netherlands, ilegal ang prostitusyon sa Vietnam. Sa kabila nito, tinatantiyang may 37,000 jokard sa bansang iyon.

Samantala, sa Taiwan, iba namang klaseng sex school ang itinayo kamakailan. Ito ang Graduate Institute of Sexology, na nakabase sa Shu Te University. Pero ang mga estudyante rito ay hindi mga pokpok kundi mga mag-asawa.

“Kung hindi mabibigyan ng kaunting anghang ang sex life ng mag-asawa, maiipon ang mga kasiphayuan [frustrations] at sa kalaunan ay mawawasak ang pagsasama ng mag-asawa,” paliwanag ni Dr. Lin Yen-chin, ang namumuno sa paaralan.

Layunin ng instituto na magturo ng “quality sex” para mailigtas ang mga maligalig na matrimonyo at mabawasan ang diborsiyo. Ang Taiwan daw kasi ang may pinakamataas na antas ng diborsiyo sa buong Asya.

Bagamat walang Kolehiyo ng Kamunduhan dito sa ating bayang malibog, hindi tayo pahuhuli sa Netherlands, Vietnam, at Taiwan pagdating sa seks.

Wala man tayong Hanky Panky School, mayroon naman tayong mga programang pantelebisyon na ang galing-galing magturo ng giling-giling, at marami tayong pelikulang bold na nagpapakita ng iba’t ibang paikot-ikot sa Kamang Sutla, habang nagtuturo ng mahahalagang aral na tulad ng: “Kapag ang kikiam naging kikay, may humalukay.”

Pagdating sa spokening-dollar, talong-talo ng ating mga kalapating mababa ang lipad ang kanilang mga kalahi sa Vietnam. Isang sigaw lang ng “Hey, Joe! Wanna pakpak, Joe?” at tiyak na dapa agad ang kliyenteng dayuhan.

At hindi rin tayo binabagabag ng problema ng Taiwan. Ang antas ng diborsiyo dito sa atin ay hindi lang mababa—zero pa nga. Kasi, ayaw pumayag ng Simbahan na magkaroon ng diborsiyo dito. Kung may problema ang pagsasamahan ng mag-asawa, magdadala  na lang si Misis ng macho dancer sa VIP room, at makikipaglambutsingan si Mister sa kalaguyo.

“KAKUWANAN” 8

Hindi nalathala, dahil nagsara na ang

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

KAKUWANAN 7: ANG TUNAY NA STELLA L.

“KAKUWANAN” 7

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Abril 2003

KAKUWANAN

Jose F. Lacaba

Ang Tunay na Stella L.

May Sister Stella L. na pelikula, at may Stella L. na bold star. Gusto kong ipakilala ang isa pang Stella L.

Siya si Stella Liebeck, at dahil sa kanya ay naitatag ang Stella Awards. Sa maniwala kayo o hindi, ang award na ito ay iginagawad sa mga Amerikanong nagdedemanda at humihingi ng danyos perwisyos—kahit sila na itong may kasalanan.

Nabalitaan ko ang tungkol sa kakaibang Stella Awards nang may matanggap akong email na pinamagatang “Katangahan Awards.” Ang laman ng email ay isang listahan ng mga diumano’y nominado para sa Stella Awards. Kabilang sa listahan:

—Carl Truman ng Los Angeles. Nasagasaan ang kamay. Idinemanda ang kapitbahay na nakasagasa. Tumanggap ng danyos na $74,000—gayong nagulungan ang kamay niya habang ninanakaw niya ang hubcap ng Honda Accord ng kapitbahay.

—Terrence Dickson ng Pennsylvania. Na-trap sa loob ng isang garahe na sira ang mga pinto. Walong araw sa garahe dahil nagbabakasyon ang pamilyang may-ari ng bahay, at walang makain kundi nakaimbak na dog food at Pepsi. Nagdemanda dahil sa dinanas niyang mental anguish. Tumanggap ng danyos na $500,000—gayong katatapos lang niyang nakawan ang bahay nang ma-trap siya sa loob ng garahe.

Nang mabasa ko ang email tungkol sa mga kasong ito, napabilib ako sa kapal ng mukha at tapang ng apog ng mga kumag na nagdemanda. Lalo akong napabilib sa galing ng mga abugado nila.

Kaya lang, nalaman ko pagkatapos na puro pala gawa-gawa lang ang mga kuwento sa natanggap kong email. Ayon sa www.snopes.com, ang website na tagabuking ng mga tinatawag na urban legend, ang mga kaso nina Truman, Dickson atbp. ay pawang imbento ng mga pilyong malilikot ang imahinasyon.

Pero teka. Mayroon talagang Stella Awards, at mayroong tunay na Stella Liebeck.

Ito ang totoo. Sa isang siyudad sa Estados Unidos, bandang 1992, noong 81 anyos si Stella L., bumili siya ng kape sa McDonald’s. Sa loob ng nakahintong kotse, inipit niya ang sisidlan ng kape—ewan ko lang kung paper cup o styrofoam—sa pagitan ng kanyang mga tuhod. Pagkatapos, inalis niya ang takip para maglagay ng asukal at cream.

Sa kasamaang-palad, tumapon ang napakainit na kape. Nalapnos ang balat ni Stella. Ewan ko lang kung aling maseselang bahagi ng kanyang katawan ang nadale, pero inabot daw ng dalawang taon bago tuluyang nagamot.

Ang ginawa ni Stella, idinemanda niya ang McDo. Bakit daw walang babala ang McDo na sobrang mainit ang kape nito? Dumanas tuloy siya ng sakit sa katawan at pagkabalisa sa isip. Nilabanan ng McDo ang kaso. E kung hindi ba naman daw nuno ng katangahan itong si Stella, e bakit daw hindi siya nag-ingat sa pagbubukas ng sisidlan ng kape?

Kaso, talo ang McDo. Nagdesisyon ang korte na dapat bayaran si Stella ng danyos perwisyos na umaabot sa $2.9 milyon!

Iyan naman ang gusto ko sa mga Amerikano. Hindi lamang sila mareklamo, malakas pa ang loob nilang magdemanda. Samantalang tayong mga Pinoy, masyado tayong matiisin at mapagpatawad. Tulad ko.

Noong isang buwan lang, nagpa-deliver ako sa Max’s, at isa sa mga order ko ay chopsuey. Hiniling ko na ang chopsuey ay walang vetsin at walang karne. Talaga naman daw hindi sila gumagamit ng vetsin. Okey ngarud. Kaso, pagdating ng chopsuey, may kung ano-anong karne at laman-loob ng mga hayop na matagal ko nang hindi nilalamon.

Dahil Pinoy tayo, hindi ko naisipang maghabla. Tumawag na lang ulit ako sa Max’s para ipaabot ang aking hinaing. Ang sa akin lang, mailabas ang inis. Ang aleng kumuha ng order ko ay humingi ng tawad at nag-alok na papalitan ang chopsuey. Pero gutom na ako. Ayoko nang maghintay na naman ng kalahating oras. Inalis ko na lang ang karne at inulam ang gulay.

Kung Amerikano siguro ako, kinasuhan ko na ang Max’s dahil hindi nila iginalang ang aking pagka-vegetarian at dinulutan nila ako ng matinding bagabag. Baka milyonaryo na ako ngayon—o isang dekada mula ngayon, dahil super-bagal ang ating mga hukuman.

Bilang pagkilala sa tagumpay ni Stella Liebeck, may nagtatag ng Stella Awards sa Internet (www.stellaawards.com). Narito ang ilang totoong nominado para sa Stella Awards ng 2002:

—Deanna Brown Thomas and Yamma Brown Lumar, mga anak ng mang-aawit na si James Brown, kilala sa bansag na Godfather of Soul. Inihabla ang ama dahil inalisan sila ng mana. Humingi ng mahigit sa $1 milyon bilang royalties o porsiyento ng kita sa 25 kanta ni James Brown, dahil tumulong daw sila sa pagsulat ng mga iyon—kahit paslit pa sila nang mag-hit ang mga kantang iyon.

—Robert Paul Rice, bilanggo sa Utah. Inihabla ang Utah Department of Corrections dahil hindi raw siya pinapayagang magpraktis ng kanyang relihiyon. Ang relihiyon daw niya ay Druidic Vampire, pero ayaw daw siyang payagang makasiping ang isang babaeng bampira at hindi raw siya binibigyan ng kailangan niyang pagkaing bampira—dugo, nofi?

—At ang nagwagi ng Stella Award ng 2002… Janice Bird, Dayle Bird Edgmon, at Kim Bird Moran ng California, magkakapatid. Inihabla ang isang ospital dahil nahirapan daw ang loob nila nang makita nilang dinadala ng mga doktor ang ina nila sa emergency room.

Hindi nanalo sa korte ang mga kasong ito.

KAKUWANAN 6: BOMBA STAR!

“KAKUWANAN” 6

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Abril 2003

KAKUWANAN

Ni Jose F. Lacaba

Bomba Star!

BUWISIT na giyera iyan.

Sa halip na matapos ko nang maaga ang kolum na ito, naubos ang oras ko sa kapapanood ng telebisyon.

Paglabas ng kolum na ito ay maaaring durog na ang Iraq. Ewan din natin. Pero habang nagsusulat ako ay patuloy pa itong inuulan ng bomba.

Ako pa naman, nahihirapang magsulat kung may bagabag na gumugulo sa isip o ngitnit na nagpapatiim ng bagang. At talaga namang nakakabagabag ang napapanood kong pagbakbak sa mga mamamayan at gusali ng Iraq. Talaga ring nakakangitngit ang naririnig kong ipokritong dakdak ng mga nagpapaulan ng bomba.

Sabi ng embahador ng Estados Unidos sa Pilipinas, dapat daw ay pabor tayo sa ginagawa ng mga Amerikano. Ang gusto raw nila’y tulungan ang sambayanang Iraqi na pabagsakin ang diktador ng Iraq na si Saddam Hussein. Noong gusto rin nating paalisin sa poder ang sarili nating diktador na si Ferdinand Marcos, tinulungan din daw tayo ng mga Amerikano.

Excuse me lang. Nang pagsabihan si Macoy ng isang senador na Amerikano na bumitiw na, at bumitiw nang maayos—Cut, and cut cleanly, ’ika—nasa kasukdulan na ang pag-aalsa sa Edsa at nasa bingit na ng pagbagsak ang ating diktador. Sa madaling salita, sinakyan na lang ni Uncle Sam ang tagumpay ng bayan. At pagkatapos ay buong giliw pa niyang kinupkop si Macoy sa Hawaii.

At saka, kahit gaano naman katindi ang galit natin kay Macoy, gugustuhin kaya natin na araw-araw ay paulanan ng bomba ang Pilipinas para lang mapatalsik siya?

Ito namang mabunyi nating kalihim ng usaping panlabas, na dati’y mabunying ayudante ni Macoy, ay may pahayag din. Makabubuti daw sa Pilipino ang pagwasak sa Iraq. Pagkatapos kasi ng giyera, lalong kakailangangin ang serbisyo ng ating mga overseas contract worker na Pinoy—karpintero, kantero, tubero, inhinyero atbp.—para sa rekonstruksiyon ng Iraq.

Idagdag na rin kaya natin, Kagalang-galang na Kalihim, na kakailanganin din ng mga sundalong Amerikano—na siguradong magbabase sa Iraq—ang serbisyo ng ating mga mapagkalingang GRO at pokpok mula sa mga bar ng Angeles at Olongapo.

Wow! Tiyak na tiba-tiba na naman ang ating bansa sa limpak-limpak na dolyares na iuuwi ng ating mga Bagong Bayani.

Ayoko na sanang patulan ang mga pahayag ng mga kagalang-galang na opisyales na ito. Mas kagalang-galang kasi sila sa akin. At saka, mas gusto sana natin sa magasing ito na magpista na lang ang ating mga mata sa alindog ng mga bold star, kaysa magkaalta-presyon sa kaiisip sa tanong na kumalat sa text: “Bakit pumutok ang giyera sa ikatlong araw ng ikatlong linggo ng ikatlong buwan sa ikatlong taon ng ikatlong milenyum? Simula na ba ito ng Ikatlong Digmaang Pandaigdig?”

Pero mahirap umiwas sa masamang balita. Hanggang sa pagtulog ay iniinis ako ng pinakabastos na Bomba Star sa buong mundo—ang war freak na pangulong may initials na GWB.

Sa aking bangungot ay naririnig ko ang talumpati ni GWB (Gago Wangbu Butangero) sa pagtitipon ng Militarily Advanced Democratic Coalition Of the Willing (MAD COW):

“Talagang salbahe iyang si Satanas Hudassein. Biruin n’yo, binabagsakan na namin ng tone-toneladang bomba ang Iraq ay ayaw pa ring sumuko o magbitiw o mangibang-bayan o mamatay. Hindi ba siya naaawa sa kanyang mga kababayan?

“At mapanlinlang siya. Ang mga armadong tauhan niya ay pinagkunwari niyang sibilyan para malapitan at mabanatan ang mga puwersa namin. Hindi yata patas ang ganyang laban. Kanyon at bomba ang itinitira namin sa kanila. E, bakit baril ang sagot nila? Isa pa, ginagastusan namin ang mga uniporme at helmet at botas ng mga sundalo namin. Me dogtag at backpack pa ang mga iyan. E, bakit sila, unipormeng sibilyan ang suot? At nakatsinelas lang. Ano’ng tingin nila sa sarili nila, Viet Cong?

“Kung hindi ba naman madaya iyang si Saddam, bakit niya ipinupuwesto ang mga palengke at eskuwelahan sa mga lugar na babagsakan namin ng bomba? Pagkatapos, magrereklamo siya na ang daming namamatay at nasusugatang bata, matanda, at babae! Ang mga bomba namin, para sa inyong kaalaman, ay precision weapons of mass destruction. Ang pinupuntirya at tinatamaan ng mga ito ay mga tiyakang target na militar, tulad ng mga helicopter at hukbo ng Britanya.

“Eto pa ang isa. Pag ang mga tropa niya e me nahuling sundalong Amerikano o Britaniko, ipinapakita nila sa telebisyon. Hindi ba nila alam na ilegal iyan? Bawal iyan sa ilalim ng Geneva Convention! Karima-rimarin iyan! Oo, sinalakay namin ang Iraq kahit walang basbas ng United Nations Security Council—pero wala namang bawal sa Amerikano sa ilalim ng Geneva Convention. Ano ba iyang Geneva Convention? Ano’ng kinalaman diyan ni Geneva Cruz?

“Dapat talaga, huwag nilang idispley ang mga bihag at bangkay. Para kung sasabihin nilang meron silang nahuli o napatay, puwede naming sabihin na sinungaling sila, nagpopropaganda lang sila.

“Hindi ko naman maintindihan itong mga mamamayang Iraqi. Bakit sila iiyak-iyak at padrama-drama pa na may mga benda sa ulo? Hindi ba nila alam na ang mga bombang Amerikano ay naghahasik ng demokrasya? Pasalamat sila at binabanatan namin sila. Ginagawa namin ito para sila lumaya—at para malaya naming makamkam ang oil fields nila.

“Pagdating ng araw ng kalayaan, hahatiin namin ang Iraq sa tatlong bahagi: Premium, Unleaded, at Diesel.”

KAKUWANAN 5: SPOKENING ENGLAND

“KAKUWANAN” 5

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Abril 2003

KAKUWANAN

Ni Jose F. Lacaba

Spokening England

Gusto ni Presidente Glo, pausuhin na naman ang spokening England. Kailangan daw na ibalik ang Ingles bilang pangunahing wika o midyum sa pagtuturo, lalo na sa pagtuturo ng math at science sa elementary at high school.

Kasi raw, kailangan natin ang Ingles para umunlad. Kailangan daw natin ang Ingles para matuto ng matematika at siyensiya. Kailangan daw natin ang Ingles para maging globally competitive.

At siguro, kailangan natin ang Ingles para makipagtsikahan at makipaglambutsingan sa mga GI Joe na narito sa bansa natin ngayon para balikatin ang Balikatan.

Sa ano’t anuman, agad na nagpahayag ng suporta ang mga Pinoy na eksperto sa wrss-wrss. Sabi ng isang titser na napanood ko sa TV (at hindi ko po ito iniimbento): “Awar ischudents mas imprub da wey dey ispik Ingglis.”

Sa isyung ito, kumampi rin kay Ate Glo si Lucio Tan. Opo, si Lucio Tan, ang taipan na kung tawagin ay Kapitan. Narinig na ba ninyo kung paano kinakalantog ni Kapitan ang lengguwahe ni Shakespeare? O e bakit megasuperyaman siya at globally competitive pa, me negosyo sa Guam at kung saan-saan? Kung totoong mahina ang asenso ng mahina sa Ingles, dapat ay nagkakalahig lang iyan sa Payatas.

Di kalaunan, isang munisipalidad sa Ilokoslovakia ang gumaya din kay Ate Glo. Ang mga opisyales ng munisipalidad na iyon (tawagin na lang nating Santa Banana, para huwag nang madagdagan ang kahihiyan ng kanyang mga residente) ay naglabas ng kautusan na ibalik ang Ingles bilang pangunahing midyum ng pagtuturo.

Alam ba ninyo kung bakit? Dahil dalawang taga-Santa Banana na magtatrabaho sana bilang domestic helper sa isang bansang Arabo ang pinauwi—pinabalik sa Santa Banana—nang nalaman ng mga Arabo na mahina silang umingles.

E ang gusto pala ng mga Arabo ay mga atsay na magsisilbi ring tutor sa Ingles ng kanilang mga anak!

Ngayon ay malinaw na siguro sa atin kung anong klaseng global achuchu ang pinupuntirya ng spokening England. Ang layunin ng kautusan ay lumikha ng global na utusan.

At saka global na japayuki.

At saka global na mekaniko at piyon.

Math at science? Dassalassa nonscience. Magiging mahalaga sa kanila ang math para hindi sila madenggoy sa suwelduhan o sa tip, at may silbi ang science para alam nila kung ilang DVD player ang mapagkakasya nila sa isang balikbayan box.

Pero kung talagang Ingles ang susi sa matematika at siyensiya, e bakit ayon sa isang survey ay mas magaling sa matematika at siyensiya ang mga estudyante ng Japan at China at Thailand gayong hindi naman sila marunong umingles?

Laging sinasabi na puspusang nag-aaral ng Ingles ang maraming Hapones at Tsino at Tailandes. Totoo iyan. Pinag-aaralan nila ang Ingles—bilang isang subject, bilang wika—pero hindi Ingles ang ginagamit na midyum ng pagtuturo sa kanilang mga bansa, kundi ang kani-kanilang sariling wika.

Pinagtatawanan pa nga natin ang Ingles nila. Naaalala ba ninyo ang mga Love Bus noong araw? Sa loob ay may maliliit na karatulang nagsasabing “Push Button When Get Off.” Mas magaling pa rin, kung tutuusin, ang Ingles natin sa mga Hapones na gumawa ng karatula. Pero ang mga Hapones na baluktot ang Ingles ang siyang gumawa ng mga bus, samantalang tayo—inangkat lang natin ang mga bus, second-hand pa.

Kahit sa Singapore, na Ingles na nga ang midyum ng pagtuturo, makakarinig ka ng ganitong usapan, ayon sa isang artikulong lumabas noon sa New York Times: “Got coffee or not?” “Got!” “You have milk, is it?” “Also have.” “Join me, don’t shy!”

O, natatawa tayo. Pero mas maunlad at mas mayaman ang Singapore sa atin, at sa tingin ko’y hindi dahil sa Ingles kung kaya sila maunlad at mayaman, kundi dahil hindi masyadong uso sa mga taong-gobyerno doon ang pandarambong at pangungurakot at pangongotong.

Sa totoo lang, kaya tayo namomroblema ngayon ay dahil nga maayos-ayos tayong umingles kumpara sa marami pang ibang bansa. Sa halip na magturo ng matematika at siyensiya sa kabataang Pilipino, ang marami sa ating mga titser ay naroon sa Singapore, at sa Hong Kong, at sa Saudi, naghuhugas ng puwit ng mga batang banyaga na kinakausap nila sa Ingles.

Ang gustong mangyari ng gobyerno ay lumikha ng laksa-laksa pang mamamayang maalam sa Ingles, para tayo ang kilalaning tagahugas ng puwit ng buong mundo.

Sa gayon, makakapagpadala tayo sa Pilipinas ng milyon-milyong dolyar na siyang magsisilbing makina ng pag-unlad at pagsulong ng bansa.

Kung talagang kailangan nating magpakadalubhasa sa Ingles para umunlad, lubus-lubusin na kaya natin. Ang Ingles ay gawin nating hindi lamang pangunahin kundi natatanging midyum ng pagtuturo. Sa gayon, hindi na magrereklamo ang mga Bisaya at Ilokano na itinutulak natin ang Filipino alyas Pilipino alyas Tagalog para isulong ang imperyalismong Maynila.

Kung tutuusin, hindi naman eskuwelahan ang nangungunang tagapagpakalat ng sariling wikang pambansa. Kaya ipagbawal na rin ang pelikulang Tagalog—puro din lang malalaswa ang mga iyan. OPM sa Ingles na lang ang patugtugin. Isalin sa Ingles ang mga telenovelang Espanyol at animeng Hapones. Ibalik ang Ingles sa mga balitang panradyo at pantelebisyon, sa mga advertisement at commercial.

Higit sa lahat, buhayin na lang natin ang Statehood Movement. Kung tayo na ang ika-51 estado ng Estados Unidos, magiging Ingles na ang ating wikang pambansa, magkakaroon pa tayo ng snow.

KAKUWANAN 4: SA MGA MAGTATAPOS

“KAKUWANAN” 4

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Marso 2003

KAKUWANAN

Ni Jose F. Lacaba

Sa mga Magtatapos

BINABATI ko kayong lahat na nagtatapos sa kolehiyo ngayong buwan ng Marso.

Sa lahat ng lunsod at lalawigan ng ating lupang hinirang, libo-libo sa inyo ang aakyat sa entablado sa pagkakataong ito, suot ang mga sombrerong itim na may nakalawit na borloloy. Tatanggap kayo ng typewriting paper na nakarolyo at may de-kolor na laso, na nagpapanggap na diploma, dahil ang totoong diploma ay hindi pa naleletrahan. Pasasalubungan kayo ng masigabong palakpakan, at kakamayan kayo ng mga taong dati’y kinaiinisan ninyo o tinatarayan.

Pero bago mangyari iyon ay kailangan muna ninyong makinig sa mga chuvachuchu ng kung sino-sinong kurakutero sa pulitika at ng iba pang mga kagalang-galang na kumag. Nakasuot sila ng magagarang barong Tagalog o terno, at magbibigay sila—gaya ng ginagawa ko ngayon—ng mga talumpating kapupulutan ninyo ng mahahalagang aral at kung ano-anong kakornihan.

Pero makinig na rin kayong mabuti sa akin. Sapagkat ako mismo ay hindi naman nakatapos ng kolehiyo, maaaring medyo naiiba ang kakornihang mapupulot ninyo sa akin. At makakaasa kayo na ako mismo ang gumawa ng talumpati ko. Hindi ako nagbayad ng mamahaling ghostwriter para ipagpatse-patse ako ng mabubulaklak na kataga tungkol sa mga dapat ninyong natutunan noong nasa kindergarten pa kayo.

Sa wakas ay natapos na rin ang maraming taon ng pagsusunog ninyo ng kilay at pangongopya sa inyong katabi. Natapos na rin ang dusang dulot sa inyo ng mga titser na terorista, ng walang kalasa-lasang pagkain sa kantina, ng mapapanghing kubeta. Natapos na rin ang paggalugad sa Recto para makabili ng mga ready-made na term paper at thesis. Natapos na rin ang pagkakalkal sa mga ukay-ukay para sa mga damit na walang kaparis, na pagkatapos ay ipangangalandakan ninyong Made in UK (short for ukay-ukay, nofi?).

Mula sa kampus ay hahayo na kayo sa kagubatan ng buhay upang doon ay arukin ang mga hiwagang hindi ninyo ganap na naihanap ng kasagutan sa kampus—halimbawa’y kung bakit ang lagusan ng ihi ay siya ring dinadaluyan ng katas ng buhay at ligaya at luwalhati, at kung bakit nauso ang Bey Blade.

Maaaring naitatanong ninyo sa inyong sarili kung bakit ang graduation ay tinatawag sa Tagalog na “pagtatapos” pero sa Ingles ay “commencement,” o pagsisimula.

Ito’y sa dahilang ang graduation ay katapusan at simula. Ito ang katapusan ng isang maligalig subalit maligayang yugto ng inyong buhay, ang yugto ng pagsibol at pamumukadkad ng inyong isipan—at simula naman ng panibagong yugto, ang yugto ng malalaking hamon at katakot-takot na konsumisyon na magbibigay sa inyo ng alta presyon.

Tapos na ang hirap na dinanas ng inyong mga magulang para maigapang ang inyong edukasyon. Simula na ng panibago nilang hirap sa patuloy na pagpapalamon sa inyo dahil wala kayong makuhang trabaho, o dahil may nakuha nga kayong trabaho pero maliit naman ang suweldo.

Tapos na ang pagsipsip sa mga propesor para huwag kayong ibagsak. Simula na ng pagsipsip sa mga boss para huwag kayong sisantihin.

Tapos na ang pagtatambay sa mall at pagbababad sa mumurahing bilyaran at minsan-sa-isang-linggong gimik. Simula na ng pagtatambay sa Starbucks at pagbababad sa class na bilyaran at gabi-gabing gimik.

Sa mga sandaling ito, makabubuting bilangin ninyo at ipagpasalamat ang mga biyayang ipinamana ng unibersidad sa inyo. Ang mga pamanang iyan ay tiyak na magamit ninyo sa pagharap sa masalimuot na daigdig sa labas ng kampus, lalo na kung may balak kayong maging OFW na itinatanghal na bagong bayani habang ikinukulong sa Nigeria, ginagahasa sa United Arab Emirates, inihahagis sa bintana sa India, minamarder sa Japan, binibitay sa Singapore, at tinatamaan ng bomba sa Israel.

Pangunahin sa mga pamana ng unibersidad ang sandata ng karunungan. Ito’y nagagamit ninyo ngayon sa pagso-shortcut ng spelling kung nagtetexting. Balang araw, ito’y magagamit pa ninyo kung sakaling kayo’y maging artista, basketbolista, o hepe ng pulisya na mananalo sa pagkasenador.

Ipinamana din sa inyo ng inyong mga guro ang kalasag ng malayang kaisipan. Sa kasamaang-palad, hindi ninyo ito magagamit sa labas ng kampus, dahil magagalit sa inyo ang mga manang at kardinal kung ang inyong malayang kaisipan ay gagamitin lamang ninyo sa pamomroblema tungkol sa ating sumasabog na populasyon, o sa panonood ng mga pelikulang katulad ng Kung ang Bigas Naging Palay, May Bumayo.

Pero hindi kayo dapat padala sa pesimismo. Hindi kayo dapat mawalan ng pag-asa. Makakaasa kayo na, sa mga darating na taon, hindi kayo mahihirapang magdesisyon kung tatakbo kayo sa pagkapresidente, hindi kayo mananalo sa lotto o instant sweepstakes, at lalong hindi kayo papatulan ni Piolo Pascual o ni Joyce Jimenez.

Hindi ko na pahahabain ang mensahe ko sa inyo. Alam kong inip na inip na kayong tumuloy sa restoran para kumain ng pansit canton at magdiwang sa piling ng inyong mga mahal sa buhay. Ang inyong pamilya ang tinutukoy ko, hindi ang barkada.

Bilang pangwakas, gusto kong isipin ninyo ang sinabi ni John F. Kennedy: “Huwag ninyong itanong kung ano ang magagawa ng bayan para sa inyo. Itanong ninyo kung ano ang magagawa ninyo para sa bayan.” Kaya humayo kayo at maging atsay o GRO o construction worker ng mundo, para makapagpasok kayo ng limpak-limpak na dolyares na magpapaandar sa ating ekonomiyang lubog na lubog sa utang.

Bilang pangwakas uli, gusto kong ipagunita ang sinabi ni Rizal: “Ang kabataan ang pag-asa ng bayan.” Noong araw, kami ang kabataan. Ngayon, kayo naman. Huwag ninyo kaming pamarisan.

KAKUWANAN 3: SEXBOMB SATURNALIA

“KAKUWANAN” 3

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Enero-Pebrero 2003

KAKUWANAN

Ni Jose F. Lacaba

Sexbomb Saturnalia

NANGGAGALAITI ang mga manang. Kinokondena nila ang ngayo’y sikat na sikat na Sexbomb Girls. Malaswa raw ang mga suot at sayaw ng mga ito. Nagbibigay daw ng masamang halimbawa sa kabataan.

Ang sexy starlet na si Diana Zubiri naman, kinasuhan ng alkalde ng Mandaluyong. Grabeng iskandalo raw ang ginawa niya nang magpiktoryal siya nang nakabikini sa isang flyover ng Edsa.

Pero pansinin ang reaksiyon ng maraming karaniwang mamamayan. Parang naaaliw lang sila sa halip na nahahalayan.

Mataas na mataas ang ratings ng Eat Bulaga, ang programa sa telebisyon na nagtatambok, este, nagtatampok sa Sexbomb Girls. Ang Sexbomberas naman, platinum na ang una nilang CD—ibig sabihin, super-lakas ang benta. At marami sa fans nila ay mga batang babae, na tuwang-tuwang gumagaya sa giling at gaslaw ng kanilang mga idolo. Pilya pero walang malisya, seksi pero hindi bastos—ganyan yata ang dating ng Sexbomb Girls.

Samantala, lumabas sa balitang pantelebisyon ang pagkuha ng piktoryal ni Diana Zubiri. Habang ginagawa ang piktoryal, may dumaang mga sasakyan . Halatang hindi naman naiskandalo ang mga nakasakay. Nakabungisngis ang mga kumag, at tuwang-tuwang kumakaway kay Diana. Wala namang lumabas na balita na nagkabuhol-buhol ang trapik sa flyover. Hindi naman nagkabangga-bangaan ang mga kotse.

Lumilitaw, sa dalawang halimbawang ito, na ang ilang bagay na may kinalaman sa seks ay malaswa at iskandaloso sa ilang tao—pero para sa iba ay okey lang naman, ordinaryo na lang, kinatutuwaan pa nga.

Sa madaling salita, may nagaganap na pagbabago sa ating lipunan. Nagbabago ang tinatawag na contemporary community standards, ang pangkasalukuyang pamantayan at kostumbre ng komunidad, kung hindi man sa buong Pilipinas ay sa kalunsuran. Oo nga’t maraming Pinay sa beach ang karaniwang nakasuot pa rin ng paboritong Pinay swimwear—walang iba kundi one-piece bathing suit na pinaiibabawan pa ng T-shirt at shorts. Pero hindi na nakakagimbal sa marami ang bikini, sa beach man ito isuot, sa istudyo ng telebisyon, sa entablado, o sa flyover.

Pana-panahon lang iyan. May panahong makita lang ang sakong ng babae ay itinuturing ng kahalayan. May panahong hindi binibigyan ng komunyon ang babaeng nakasuot ng blusang sleeveless, at hindi puwedeng walang belo sa loob ng simbahan. Noong bagong labas ang mini ay napapasusmaryosep ang mga lola, takot na takot na sa impiyerno babagsak ang mga apo nilang lantad hindi lamang ang sakong kundi pati hita.

Lugar-lugar din iyan. Sa ilang komunidad sa norte na hindi pa napapasok ng Kristiyanismo, hindi malaswa kung nakabahag ang lalaki at topless ang babae. Pero sa mga lugar sa sur na saklaw ng Islam, kailangang laging nakabelo at balot na balot ang babae.

Sa pana-panahon at sa iba’t ibang lugar, lagi’t laging may tumututol sa pagbabago, sa pananamit man o sa kaisipan. Halimbawa, nang igiit ni Galileo noong Dekada 15 na ang mundo ang umiikot sa araw, at hindi araw ang umiikot sa mundo, nilitis siya ng Simbahang Katoliko, pinagbawalang magturo, at hinatulan ng house arrest. Nitong 1992 na lamang siya opisyal na pinawalang-sala ng Simbahang Katoliko. Opo, 1992, pagkaraan ng halos 500 taon!

Sa maniwala kayo’t sa hindi, kahit nga ang pagdiriwang ng Pasko ay tinutulan ng mga relihiyosong Kristiyano noong umpisa.

Hindi malinaw sa Bibliya kung anong araw talaga ipinanganak si Kristo. Hindi pa naman naiimbento noon ang kalendaryong ginagamit natin ngayon. Noong mga unang taon ng Kristiyanismo, ipinagdiwang ang tinatawag nating Pasko sa iba’t ibang araw ng Disyembre, Enero at Marso. Noong Siglo 5 na lamang napili ang Disyembre 25, AD 1, bilang petsa ng kapanganakan ni Kristo.

May mga ayaw sa napiling petsa, dahil ang petsang iyon ay kasunod ng mahabang pistang Romano—samakatwid ay pistang pagano—na kung tawagin ay Saturnalia. Ito’y pista ni Saturn, ang diyos na kumain sa sarili niyang mga anak. Saturn’s day o araw ni Saturn ang Saturday, na para sa atin ay Sabado, katumbas ng banal na araw ng Sabbath.

Ipinagdiwang ang Saturnalia mula Disyembre 17 hanggang 24, halos kapetsa ng ating Simbang Gabi ngayon. Sa walong araw na ito, nagbibigayan ng regalo ang mga pagano, bakasyon ang mga eskuwelahan at korte, bawal ang makipagdigma, at magkasamang kumakain sa mesa ang mga alipin at panginoon.

Ayos lang, di ba? Kaya lang, kung panahon ng Saturnalia, ugali rin ng mga Romano na lumabas ng bahay na ang suot ay ang kanilang panloob. Kung baga sa ngayon, para bang lumalabas sila sa kalsada na nakasuot lang ng sando at brief, o bra at panty. Kostumbre rin sa panahong ito na nagdadamit-babae ang mga lalaki at nagbibihis-lalaki ang mga babae, katulad ng nakikita natin ngayon sa mga Gay Pride parade.

Ang lalo pang ipinagngingitngit  ng mga saradong Kristiyano ay ang pangyayaring kasabay ng Saturnalia ang iba pang seremonyang pagano. Isa na rito ang sun worship, o pagsamba sa araw. Ang isa pa’y ang pagsasagawa ng mga fertility rite, o ritwal na may kinalaman sa pagbubuntis at panganganak. Sa mga ritwal na ito, walang anumang bawal sa pananalita at pagkilos ng mga mamamayan. Walang censorship ang kaelyahan, kung baga.

Siyempre, ayaw ng mga manang niyan. Kaya noong Siglo 5, ayaw nilang ipagdiwang ang kaarawan ni Kristo sa petsang Disyembre 25, dahil puro kalaswaan at kahalayan at kademonyohan daw ang nangyayari bago sumapit ang Pasko.

Isipin mo lang na sa mga kalsada ng Obando, sa pista ni Santa Clarang pinong-pino, ay sumasayaw ang Sexbomb Girls habang nagrarap si Andrew E., nagkukuwento ng mga green joke si Michael V. at namumudmod ng mga kopya ng Toro at Remate ang nakabikining si Diana Z. Ganoon siguro ang kapaskuhan noong panahon ng Saturnalia.

Kakuwanan 2 BAYAN KO: LABAN O BAWI?

KAKUWANAN 2

Ni Jose F. Lacaba

Bayan Ko: Laban o Bawi?

may mga kaibigan at kakilala akong nag-iisip nang mangibang-bayan. Hindi naman sila mga Amboy na may mental colony, at ang ilan pa nga sa kanila ay magiting na lumaban sa dalawang People Power Revolution sa Edsa. Pero nitong mga nakaraang araw, seryosong pinag-aaralan ng mga kaibigan at kakilala kong ito ang posibilidad na mag-immigrate sa Canada o Australia.

Kung baga, pagod na sila sa laban, bawi na ang gusto nila.

Hindi ko naman sila masisi. Ibon mang may layang lumipad, kapag matagal-tagal nang nakakalanghap ng makamandag na hangin dito sa ating bayang magiliw, ay makakaisip na talagang mag-alsa-balutan at mag-TNT.

At hindi sila nag-iisa, o nag-iisandaan, o nag-iisang milyon. Ayon sa pinakahuling survey ng Weather-Weather Station, 69 porsiyento ng ating mga kabataan—at siyento-porsiyento ng mga sidewalk vendor at ng mga presong nahatulan ng kamatayan—ay ayaw nang maging Pilipino. Mas gusto nilang maging Men in Black. O kaya’y X-Men. O kahit na Hobbit.

Ang 30 porsiyento naman, ayon pa rin sa nasabing survey, ay gustong sumapi sa Yaya Sisterhood. Mas malaki kasi ang kita sa pag-aalaga ng isang uhuging sanggol sa Hongkong kaysa pagtuturo ng 50 uhuging bata sa ilalim ng punong mangga sa Barangay Bagong Bakuna.

Gayunman, lumalabas sa survey na may isang porsiyentong nakalaan pa ring manatili sa ating lupang tinubuan. Ito’y binubuo ng mga sumusunod na sektor: pulitiko, kidnap-for-ransom gang, Abu Sayyaf, at SWAP (Samahan ng mga Walang Atik at Pamasahe).

“Wala na talagang pag-asa ang Pilipinas, sa kabila ng dalawang Edsa at isang Diosdado Macapagal Avenue,” himutok ng mga nawalan na ng pag-asa.

Kabilang sa mga ibinigay na dahilan ng paglaganap ng kawalang-pag-asa ang sumusunod: di-masawatang krimen, di-kinokolektang basura, di-makontrol na polusyon, sobrang trapik, walang-tigil na pagtaas ng presyo ng gasolina at galunggong, kawalan ng hanapbuhay, paghihigpit sa mga pelikulang bold, at pagpapakasal ni Assunta kay Kongresista Jules.

Takang-taka ang mga kaibigan ko’t kakilala kung bakit pinipili kong dito pa rin manirahan sa loob ng bayan nating sawi. Ang una nilang tanong ay: “Bakeeet?!” At ang ikalawa’y: “Is that your final answer? Do you sure?”

Ganito ang sagot ko sa kanila.

Sa ganang akin, mas masarap pa ring mabuhay sa Pilipinas dahil exciting ang buhay dito, hindi boring. Kung masyadong plantsado ang bawat araw at gabi mo, kung sukat na sukat ang bawat oras mo mula sa pagpasok sa trabaho hanggang sa pag-uwi ng bahay, mamamatay ka sa antok. Samantalang dito sa atin, makapigil-hininga at makabagbag-damdamin at puno ng misteryo ang bawat sandali, tulad sa telenovela.

Paglabas mo ng bahay, hindi ka nakatitiyak na walang aagaw sa cellphone mo. Pagtulog mo sa gabi, hindi ka nakatitiyak na walang magtatanggal sa side-view mirror ng kotse mo.

Kahit superbilyonaryo ka at marami kang security, tulad ni Kongresista Imee Marcos, puwede ka pa ring mabiktima ng akyat-bahay. At kahit superpobre ka at walang mananakaw sa bahay mo, tulad ng mga taga-Payatas, puwede namang mabagsakan ng bundok ng basura ang barungbarong mo.

Sa madaling salita, kung narito ka sa Pilipinas, para kang laging nakakapanood ng palabas sa circus. Marami kang makikitang naglalakad sa alambreng tinik, at kabilang sa makikita mo ay ang iyong sarili.

At saka, marami namang magagandang nangyayari sa ating bayan. Sa kabila ng kapalpakan at kasuwapangan ng maraming taong-gobyerno, mayroon namang gumagawa ng kabutihan. Halimbawa, sa Iloilo ay ipinagbawal na ng alkalde ang bikini car wash. Sa gayon, napangalagaan niya ang dangal, puri, at kalusugan ng kababaihan. Nawalan nga ng trabaho ang mga nakabikining kumikita noon ng P400 isang araw, pero hindi na sila sisipunin. Kung ipasiya nilang magputa na lang, baka mas malaki pa ang kanilang kitain.

Salamat din sa pangangalaga sa moralidad na ginagawa ng mga taong-simbahan, hindi ka na makakabili ngayon ng condom sa 7-11 at iba pang convenience store. Posibleng lalong lumaganap ngayon ang AIDS sa Pilipinas, o kaya’y maraming mabubuntis na hindi puwedeng magpalaglag, pero kasalanan nila iyon. Mahilig kasi silang manood ng Joyce Jimenez sa Pasay, e di, ayan, impiyerno sa lupa ang bagsak nila.

Kahit ano pa ang sabihin tungkol sa Pilipinas, grabe rin naman ang kalagayan sa ibang bansa.

Sa New York, halimbawa, kabubukas lang ng Museum of Sex. Diumano, mayroon itong layuning historikal at edukasyonal, at ipakikita nito ang “sexual landscape” sa pamamagitan ng retrato, poster, painting, libro, at pelikula, na mangyari pa ay puro malaswa at mahalay sa paningin ni Cardinal Sin.

Alam ba ninyo ang implikasyon ng ganitong Museum of Sex? Lalo pang mapapariwara ang maraming kalalakihang Amerikano, na pagkatapos ay magsusundalo, at pagkatapos ay ipapadala sa Pilipinas para sa Balikatan, at pagkatapos ay magsisilang ng isa na namang henerasyon ng mga walang-tatay na tisoy at tisay, na pagkatapos ay kukuning artista ni Kuya Germs at sa kalaunan ay magiging bold star, na pagkatapos ay pupukaw sa makamundong pagnanasa ng mga manonood, na  paglabas ng sinehan ay manggahasa ng unang babaeng makikita nila, na dahil walang condom ay magsisilang ng sanggol na may AIDS, at pagkatapos…

Diyos na mahabagin! Wala na bang katapusan ang trahedya ng sambayanang Pilipino?

Teka muna, bawi na rin yata ako. May mapapasukan kaya ako sa Timbuktu?

“KAKUWANAN” 2

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Nobyembre-Disyembre 2002

KAKUWANAN 1: PADRE PIO AT PADRE DAMASO

Noong 2002, may naglabas ng isang magasing estilong FHM, pero sa wikang Pilipino. Kalye Media ang pabliser, at ang pangalan ng magasin ay Maximo: Ang Magasin ng Makabagong Macho. Nahilingan ako ng patnugot na si Allan Hernandez na magkolum sa magasin. Narito ang una kong kolum sa kauna-unahang isyu.

Hindi ko alam kung sino ang illustrator ng artwork sa itaas, na lumabas sa isang spread kasama ng mismong kolum (ibaba). Nakalimutan yata siyang bigyan ng credits. Sa “Laman-loob,” o Table of Contents, ito ang sinulat ng patnugot tungkol sa kolum: “Sa buena manong kolum ni Jose F. Lacaba, animo'y sa kanya nangumpisal ang mga paring nagkasala.”

KAKUWANAN

Ni Jose F. Lacaba

Si Padre Pio at si Padre Damaso

Dalawang mukha ng Katolisismo ang tumambad sa madlang pipol nitong mga nakaraang araw.

Ang una ay ang mukha ni Padre Pio, ang mukha ng kabanalan. Si Padre Pio ay isang paring Italyano na namatay noong 1968, at ngayon ay itinanghal nang santo. Noong buhay pa siya, milagrosong lumabas sa kanyang mga paa’t kamay ang tinatawag na stigmata—mga sugat na kahawig ng kay Kristo nang ipako sa krus.

Ang ikalawa ay ang mukha ni Padre Damaso, ang mukha ng kahalayan. Si Padre Damaso ang prayleng Espanyol na ama pala ni Maria Clara sa nobelang Noli Me Tangere. Inimbento lang ni Jose Rizal si Padre Damaso, pero malinaw na batay siya sa mga totoong tao. Alam nating totoo dahil hanggang ngayon ay may mga Padre Damaso pa sa ating paligid.

Eto pa ang isang imbento na may “butil ng katotohanan,” eka nga. Isa itong joke na ewan ko kung narinig na ninyo, tungkol sa isang pari na may kung anong sakit na grabe.

Doktor: Padre, me magandang balita at me masamang balita. Ang masamang balita ay ito—meron kang isang pambihira at kakaibang sakit sa bayag. Pero ang magandang balita naman ay—me gamot diyan. Kaya lang, hindi ko alam kung puwede mong gawin.

Pari: Ano ang gamot, Dok?

Doktor: Sex, Padre. Kailangan mong makipagtalik sa isang babae.

Pari (saglit na mag-iisip): Payag ako, Dok. Pero sa apat na kondisyon. Una, kailangang bulag siya—para hindi niya makita kung kanino siya nakikipagtalik. Ikalawa, kailangang bingi siya—para hindi niya marinig kung sino ang kanyang kasiping. Ikatlo, kailangang pipi siya—para mahulaan man niya kung sino ang katalik niya ay hindi niya ipagsasabi sa kahit sino.

Doktor: At ang ikaapat na kondisyon?

Pari: Malaki ang boobs.

Naalala ko ang joke dahil sa mga sex scandal na hanggang ngayon ay yumayanig sa Simbahang Romano Katoliko. Araw-araw na lamang yata na ginawa ng Diyos ay may napapabalitang pari na sabit sa mga isyu ng kamunduhan. O gamitin na natin ang bastos pero mas angkop na salita: kalibugan.

Malaking isyu ito sa Estados Unidos. May mga pari nang ikinulong, isinakdal, inalis sa pinaglilingkurang parokya, ibinulgar sa midya, o nagpatiwakal dahil sangkot sa pedophilia, homoseksuwalidad, pakikiapid, pakikipagtalik, at iba pang makamundong aktibidades. Lumalantad ang kanilang mga naging biktima para magreklamo o humingi ng danyos—pati na ang ang kanilang mga anak o inanakan, na humihingi ng sustento o kahit man lang pagkilala.

Dito sa atin, may mangilan-ngilang nabubulgar at nababanderang pari na mahilig sa luto ng Diyos, eka nga. At hindi lang tikim ang ginagawa nila kundi lamon. Pero ang karamihan sa kanilang mga biktima ay nananatiling bulag, pipi, at bingi. Kasi naman, baka ang mga biktima pa ang masisi. Baka sila pa ang lumabas na masama, dahil inakit nila ang mga pari, tinukso nila ang mga huwaran ng kabanalan, ibinuyo nila sa masama ang mga sugo ng Panginoon.

Sabi nga sa librong Urbana at Felisa, ang gabay sa kabutihang-asal noong bata pa si Sabel, mamintana lang ang babae ay nagbibigay na siya ng dahilan para magkasala ang kalalakihan. E, iyon pa kayang pupunta siya sa kumpisalan para ibulatlat ang mga kasalanang naglalaro sa kanyang isipan o gumagapang sa kanyang katawan?

Ang mga manang ay mas nababahala sa mga pelikulang tulad ng Live Show kaysa totoong live show na nagaganap sa likod ng simbahan at loob ng kumbento. Nagrali sila sa Senado at sa opisina ng MTRCB, at mayroon pa nga riyang paring mahilig sa sando at shorts na tumakbo sa mga motel at nambulahaw, para kondenahin ang malalaswang pelikula at malilibog na mamamayan. Pero hindi yata nila pinoproblema ang malibog  at malaswa sa hanay ng kaparian.

Baka rin naman bale-wala sa marami sa atin ang mga kabulastugan ng mga Padre Damaso. Hindi natin sila inaasahang maging anghel o santo. Kung nagawa nating ihalal na pangulo ang isang bantog at lantarang babaero, nagagawa rin siguro nating tanggapin ang mga paring nahihirapang tumupad sa panatang manatiling soltero o donselyo.

Kung sa bagay, dapat ding pag-ibahin ang mga Padre Damaso at ang mga Padre Abuso.

Ang pedophilia, o seksuwal na paggamit sa menor de edad, ginusto man ng menor o hindi, binayaran man ito o hindi, ay itinuturing na seksuwal na pang-aabuso—at isa itong krimen sa maraming makabagong bansa sa ngayon. Ang panggagahasa at ang sexual harassment ay mga krimen din.

Sa kabilang dako, ang pambababae ni Padre Damaso, gayundin ang panlalalaki ng kanyang kabarong si Padre Damasita, kung wala namang nangyaring pamimilit, ay hindi krimen sa ilalim ng batas ng estado—bagamat itinuturing na kasalanan sa doktrinang Katoliko. Sa ilang pundamentalistang grupong Kristiyano, karumal-dumal na kasalanan ang kabadingan, pero puwedeng mag-asawa ang pastor o ministro sa mga simbahang Protestante. Katunayan, may-asawa ang karamihan sa mga apostoles ni Kristo, kabilang na si San Pedro, ang kauna-unahang Santo Papa.

Si Padre Pio mismo, noong nabubuhay pa, ayon sa isang ulat, ay pinagbintangang gumamit ng kanyang popularidad para “makakuha ng mga seksuwal na pabor mula sa mga babaeng penitente.” Ewan ko kung ano ang ibig sabihin niyan. Pero malinaw na puwede kang maging santo kahit nadapa ka sa isang yugto ng iyong buhay. Patunay niyan si San Agustin. Noong kabataan niya, sikat na babaero si Agustin. “Panginoon,” madalas niyang dasalin, “gawin mo akong mabait. Pero huwag muna ngayon.”

O ngayon, santo na si Agustin, simbahan pa sa Intramuros.

“KAKUWANAN” 1

Unang nalathala sa

MAXIMO: Ang Magasin ng Makabagong Macho

Setyembre-Oktubre 2002

IN MEMORIAM

In Memoriam

Ni Jose F. Lacaba

     I

Dumadapa ang talahib

sa hampas ng hangin at ulan,

nanginginig ang dahon ng kamyas.

Masuwerte ako’t may bubong sa aking ulunan

at masasarhan ko ang bintana

kung ako’y maanggihan.

Masuwerte, di tulad ng puno ng bayabas

na susuray-suray, parang babagsak;

di tulad ng mga hinahaplit ng lamig

sa bangketa, sa ilalim ng tulay,

sa loob ng mga dingding na yero’t karton,

o sawali’t kugon,

sa tubuhan at talahiban, sa gubat, bundok at parang.

     Masuwerte ako’t nararamdaman ko pa ang lamig.

Marami na ang nilagom ng lamig,

at ang aking dibdib

ay parang niyog na pinupukpok ng mapurol na itak

ngayon, habang ginugunita

silang wala na sa ating piling:

Emmanuel, kapatid;

Leo, bayaw;

Dodong, inaanak;

Eugene, Tony, Lorena, Lerry,

Charlie, Caloy, Henry, Jun,

pati si Edjop na aking tinuya,

oo, pati na rin si Ninoy na pinagdamutan ko ng tiwala,

silang hindi lamang mga pangalan sa lapida

kundi kakilala, kaibigan, kasama

sa litanya ng aking lumbay.

     Hindi ko iniluluha ang kanilang pagkamatay.

Ang kamatayan para sa layuning wagas

ay bulaklak ng tagumpay,

tanglaw sa mabatong landas.

     II

Nagiging sentimental ba ako?

Pasensiya, ginoo, ganito siguro ang minumulto.

Ganito ang nangyayari kapag

bumabagyo sa labas at walang magawa sa loob ng bahay,

at sa kalooban ay dalawang bato ang nag-uumpugan:

tungkulin at hangarin,

hangarin at tungkulin.

O sabihin nating

tungkulin sa iba at tungkulin

sa sarili. O

sabihin nating hangaring

maging langgam, nangangalap ng makakain

para sa kapwa langgam,

at hangaring maging tipaklong, salaginto,

kumakanta, nagniningning.

     Marami na akong narating

sa mga oras na gising,

kung minsan ay nakikihalo

sa mga mano-mano at labulabo, kahit nangangalog

ang tuhod, at kung minsan,

namumulot ng lumot sa mga nalimutang ilog.

Kung saan-saan na ako nahiga’t natulog:

damuhan, batuhan, matigas na lupa,

makitid na bangko, malapad na mesa,

sahig na tabla, may banig, walang banig,

sahig na semento, natatakpan lamang ng diyaryo,

silat-silat na sahig na kawayan,

tinatagos ng alimuom,

kinakalawang na tarima

sa seldang wala pang isang dipa ang bintana.

Ngayon ay nakalatag ako sa kutson,

nababalot ng kumot, nangangarap nang gising.

     Hinahalinhan ng hininga

ang haginit ng hangin

habang ginugunita

silang wala na sa ating piling:

Emmanuel, kapatid;

Leo, bayaw;

Dodong, inaanak;

Eugene, Tony, Lorena, Lerry,

Charlie, Caloy, Henry, Jun,

pati na si Edjop na aking tinuya,

oo, pati na rin si Ninoy na pinagdamutan ko ng tiwala.

Sila’y nangarap din nang gising

subalit ang mga pangarap nila’y matalim na bituin.

Ang mga berdugo’t panginoon

ay natakot sa kanilang mga pangarap.

Natakot na baka ang kanilang mga pangarap

ay magkatotoo.

At dahil dito sila’y wala na sa ating piling.

     III

Alang-alang sa masaganang dugo

na bumulwak sa batok na pinasok ng punglo,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagsasawalang-kibo.

     Alang-alang sa sampal,

suntok, dagok, kulata, pangunguryente ng bayag,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagkikibit-balikat.

     Alang-alang sa masakit na hampas

ng batuta sa likod at tubo sa balakang,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagtutulug-tulugan.

     Alang-alang sa alambreng tinik

na iginapos nang mahigpit sa tuhod at hita,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagwawalang-bahala.

     Alang-alang sa pagkaladkad sa lansangan

ng bangkay na inihulog nang walang kabaong sa hukay,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t walang pakialam.

     Alang-alang sa nagitlang mukha

ng buntis na tinadtad ng bala ang tiyan,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagmamaang-maangan.

     Alang-alang sa damit na natigmak ng dugo

at pinaknit sa katawan ng ginahasang puri,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagtataingang-kawali.

     Alang-alang sa nilalangaw na katawan

at pugot na ulong itinulos sa libis ng nayon,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nag-uurong-sulong.

     Alang-alang sa mga kamay na pinutol

para hindi na kailanman makapagpaawit ng gitara,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nagtatakip ng mata.

     Alang-alang sa tagilirang binuksan

at pinagpasakan ng utak mula sa biniyak na bungo,

kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t nakahalukipkip, nakayuko.

     Kaawaan, patawarin, Panginoon,

ang mga berdugo’t lahat kaming

naglalambitin sa balag ng alanganin,

sapagkat ang bayang naghahangad ng katarungan,

pagdating ng panahon ng paniningil ng utang,

pagdating ng panahong uulan ng luha at dugo,

ay baka hindi na marunong

maawa’t magpatawad,

baka hindi na marunong maawa’t magpatawad.

Mula sa librong

SA PANAHON NG LIGALIG

(Anvil Publishing, Maynila, 1991)

ISANG BUKAS NA LIHAM SA MGA ALAGAD NG SINING

Sa isang buwan--Marso 18, to be exact--ay ika-32 anibersaryo ng pagkamatay ng kapatid kong si Emmanuel "Eman" Lacaba. Edad 27 lamang si Eman nang pinatay siya sa baryo ng Tucaan Balaag, munisipalidad ng Asuncion, lalawigan ng Davao del Norte.

Inilabas ko na sa blog na ito ang isang artikulong sinulat ko tungkol kay Eman (http://kapetesapatalim.blogspot.com/2008/04/eman.html), na ginamit na introduksiyon sa kanyang posthumous na kalipunan ng mga tula, Salvaged Poems (Salinlahi Publishing House, 1986; reissued by the Office of Research and Publications, Ateneo de Manila University, 2001).

Narito ang salin ko ng huling bahagi ng tulang "Open Letters to Filipino Artists." Mababasa ang buong tula ni Eman sa librong Salvaged Poems at sa blog ng Project Nameless:
http://www.nameless.org.ph/open_letter_to_filipino_artists

Isang Bukas na Liham sa mga Alagad ng Sining

Ni Emmanuel Lacaba

Wala kaming tribo at lahat ng tribo ay amin.

Wala kaming tahanan at lahat ng tahanan ay amin.

Wala kaming pangalan at lahat ng pangalan ay amin.

Sa mga pasista, kami ang kaaway na walang mukha,

Tila salaring dumarating sa gabi, mga anghel ng kamatayan:

Ang laging kumikilos, nagniningning, lihim na mata ng unos.

Ang landas na hindi gaanong nilalakbay ang aming tinahak--

At dahil diyan ay nagbago ang lahat-lahat.

Sa malao’t madali, lahat tayo’y kailangang maging

Nakayapak na hukbo ng kagubatan. Mulat, ang masa ay Manunubos.

Dito, sa piling ng manggagawa’t magsasaka, ang ating nawawalang

Henerasyon ay nakatagpo ng totoo, ng natatanging, tahanan.

Salin sa Pilipino ni Jose F. Lacaba

Mula sa aklat na SA DAIGDIG NG KONTRADIKSIYON 

(Anvil Publishing, 1991)