3 TULA NI WISLAWA SZYMBORSKA

WISLAWA SZYMBORSKA

Larawan mula sa

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Wislawa_Szymborska_Cracow_Poland_October23_2009_Fot_Mariusz_Kubik_01.jpg

Nitong nakaraang Pebrero 1 ay namatay ang makatang si Wislawa Szymborska sa edad na 88. Si Szymborska ay makatang Polako (o Polish) na ginawaran ng Nobel Prize in Literature noong 1996—“for poetry that with ironic precision allows the historical and biological context to come to light in fragments of human reality.”

Nang mabasa ko ang balita tungkol sa pagkamatay ni Szymborska, agad kong kinuha ang libro kong Sa Daigdig ng Kontra-Diksiyon: Mga Saling-wika (Anvil Publishing, 1991). Naalala ko na may isinalin akong mga tula ni Szymborska, at babasahin ko sana uli ang mga ginawa kong salin. Pero nagulat ako nang mabuksan ko ang libro ko: walang Szymborska doon.

Nang buksan ko ang aking laptop at naghanap ako sa aking files, doon ko nakita ang ginawa kong salin ng dalawang tula, “Ang Wakas at ang Simula” at “Ang Tanawin mula sa Itaas.” Ginawa ko pala ang salin noong 1999, walong taon pagkaraang malathala ang libro ko ng mga tulang salin. Nakita ko rin sa magulo kong library ang librong View with a Grain of Sand: Selected Poems ni Szymborska, sa saling Ingles nina Stanislaw Baranczak at Clare Cavanagh. Inilathala ang librong ito noong 1995 at nabili ko noong 1997.

Dahil sa pagpanaw ni Szymborska, napabasa ako ng mga tula niya sa Internet, at bunga ng pagbabasang ito ay nakagawa na naman ng isang bagong salin, “Ang Tatlong Salitang Kakaiba sa Lahat.”

Bilang paggunita kay Wislawa Szymborska, narito ang salin ko ng tatlo sa kanyang mga tula.

Ang Wakas at ang Simula

ni Wislawa Szymborska

Pagkatapos ng bawat giyera

kailangang may magligpit.

Hindi isasaayos ng mga bagay-bagay

ang kanilang sarili.

Kailangang may maghawan

ng batong nakakalat sa kalsada

para makadaan ang mga karitong

puno ng bangkay.

Kailangang may sumuong

sa burak at abo,

sa mga alambre ng mga sofa,

sa mga basag na salamin,

sa mga duguang basahan.

Kailangang may bumitbit ng poste

para isuhay sa pader,

kailangang may maglinis ng bintana,

magbalik ng pinto sa hamba.

Wala nang mag-iinterbiyu o kukuha ng retrato,

at aabutin ng taon ang trabaho.

Lahat ng kamera ay lumipat na

sa iba pang mga giyera.

Kailangang muling buuin ang mga tulay,

pati na ang mga istasyon ng tren.

Titiklupin ang mga manggas

hanggang magkagutay-gutay.

May gumugunita sa mga pangyayari

habang hawak ang walis.

May nakikinig, habang patango-tango

ang ulong hindi nawindang.

Pero may iba pang abalang-abala sa di kalayuan,

malamang na mababagot

sa ganyang mga kuwento.

Sa tuwi-tuwina, mayroon pa ring

makakahalukay ng kinakalawang na argumento

mula sa ilalim ng mga halaman

at hahakutin iyon sa tambakan ng basura.

Ang mga may-alam

ng puno’t dulo ng mga pangyayari

ay kailangang magbigay-daan

sa mga kakaunti ang alam.

At sa mga mas kaunti pa ang alam.

At sa bandang huli, sa mga walang kamuwang-muwang.

Sa damuhang tumatakip

sa mga sanhi at epekto,

kailangang may isang nakahilata,

kagat-kagat ang isang tangkay ng mais,

nakatunganga sa mga ulap.

Salin sa Pilipino ni Jose F. Lacaba

Batay sa mga saling Ingles nina Stanislaw Baranczak at Clare Cavanagh

(View with a Grain of Sand: Selected Poems, Harcourt Brace & Company, 1995)

at Joanna Trzeciak

(The Threepenny Review, Summer 1997).

Mababasa ang “The End and the Beginning,” saling Ingles ni Trzeciak, sa website ng The Threepenny Review:

http://www.threepennyreview.com/samples/szymborska_su97.html

Ang Tanawin mula sa Itaas

ni Wislawa Szymborska

Isang patay na salagubang ang nakahiga sa landas sa gitna ng bukid.

Tatlong pares ng paa ang maingat na nakatiklop sa ibabaw ng kanyang tiyan.

Sa halip na kalituhan ng kamatayan: kalinisan at kaayusan.

Hindi gaanong kahindik-hindik ang tanawing ito,

maliit lang ang saklaw, mula sa damong-ligaw hanggang sa yerba-buwena.

Nababakuran ang dalamhati.

Asul ang langit.

Para manatiling panatag ang ating isip, namamatay ang mga hayop

sa paraang mababaw: sila’y hindi yumao, sila’y basta patay.

Gusto nating isipin na ang iniiwan nila’y kakaunting damdamin at kakaunting mundo;

umaalis sila, sa palagay natin, mula sa tanghalang hindi gaanong matrahedya.

Hindi tayo kailanman pagmumultuhan ng mga maamo nilang kaluluwa,

alam nila ang kanilang lugar,

marunong silang gumalang.

Kaya naman ang patay na salagubang sa landas,

maningning na nakahiga sa init ng araw, ay hindi ipinaglalamay.

Sapat nang pakikiramay ang ating sulyap—

malinaw na wala namang masyadong nangyari sa kanya.

Ang mahahalagang bagay ay laan sa atin,

sa ating buhay at kamatayan, isang kamatayang

laging umaangkin ng karapatan sa daan.

Salin sa Pilipino ni Jose F. Lacaba

Batay sa saling Ingles nina Stanislaw Baranczak at Clare Cavanagh

(View with a Grain of Sand: Selected Poems, Harcourt Brace & Company, 1995)

Mababasa ang saling Ingles nina Baranczak at Cavanagh, “Seen from Above,” sa A Polish Son, blog Leonard Kniffel:

http://polishson.com/?p=1474

Ang Tatlong Salitang Kakaiba sa Lahat

ni Wislawa Szymborska

Kung bibigkasin ko ang salitang Kinabukasan,

ang unang pantig ay bahagi na ng nakaraan.

Kung bibigkasin ko ang salitang Katahimikan,

binabasag ko na ito.

Kung bibigkasin ko ang salitang Wala,

gumagawa ako ng bagay na di mahahawakan ng di-tao.

Salin sa Pilipino ni Jose F. Lacaba

Batay sa saling Ingles nina

Stanislaw Baranczak at Clare Cavanagh

Mababasa ang “The Three Oddest Words,” saling Ingles nina Baranczak at Cavanagh, sa website ng Nobel Prize:

http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1996/szymborska-poems-3-e.html